Urząd Gminy Kętrzyn
ul. Tadeusza Kościuszki 2
11-400 Kętrzyn
nr tel: 089 751 24 74
089 751 36 66
Fax. 089 751 27 46
e-mail [email protected]
strona internetowa: www.gminaketrzyn.pl

Gmina Kętrzyn położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie kętrzyńskim. Około 71 % powierzchni stanowią użytki rolne, co nadaje gminie typowo rolniczy charakter, 21 % powierzchni gminy zajmują kompleksy leśne, które są znacznie rozproszone i charakteryzują się niekorzystną strukturą wiekową. Leśnictwo nie odgrywa poważniejszej roli w gospodarce gminy. Lasy należące do państwa są zarządzane przez Nadleśnictwo Srokowo. Tereny leśne położone są głównie w południowo-wschodniej części gminy. Ponad 33% obszaru gminy (96,19 km2) jest objęte różnymi formami ochrony przyrody. Nie ma rezerwatów przyrody ale występują obszary chronionego krajobrazu. Dzisiejsze kompleksy leśne to pozostałości wielkiej puszczy pruskiej (Wildniss). Z biegiem lat puszcza została niemalże wytrzebiona a las utrzymał sie na gruntach bagnistych i ilnych. Dominuje jednak las świeży z przewagą sosny, dębu, brzozy i świerku. Lasy są bogate w leszczynę, maliny, jeżyny, poziomki oraz grzyby.

Mapa Gminy Kętrzyn

Mapa Gminy Kętrzyn w powiększeniu.

Pod względem fizjograficznym północno-zachodnia część gminy Kętrzyn leży w Pasie Pobrzeży Bałtyckich, na obszarze Niziny Sępopolskiej, północno-wschodnia i południowa w Pasie Pojezierzy Bałtyckich na obszarze Pojezierza Mazurskiego: północno-wschodnia - w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, a część południowa - na Pojezierzu Mrągowskim. Krajobraz gminy ma charakter falisty, pagórkowaty z nachyleniem w kierunku północno-zachodnim. Największe urozmaicenie terenu - liczne pagórki i doliny - występuje na obszarze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich.

Bogata rzeźba terenów zalesionych, liczne wzniesienia i trudno dostępne oczka wodne stwarzają doskonałe warunki schronienia dla wielu gatunków zwierząt: dzików, jeleni, saren, lisów, bobrów. Gnieżdżą się tu rzadkie gatunki ptactwa, takie jak : orły bieliki, orliki krzykliwe, sokoły wędrowne, kanie czarne. Około 600 ha powierzchni gminy znajduje się pod wodami. Malownicze, niewielkie i czyste jeziora otoczone lasami, bogate w ptactwo wodne i ryby są atrakcyjne dla miłosników przyrody, dzikiej natury, a także dla wędkarzy. Największe jeziora to: Iławki (ok. 123 ha), Mój ( ok. 117 ha), Wersminia (ok. 112 ha), Siercze (ok. 57 ha).

HISTORIA

Gmina Kętrzyn zajmuje część obszaru dawnej Barcji, zamieszkałej przez plemiona pruskie, a od końca XIII wieku zajętej przez Zakon Krzyżacki. W XIV wieku tereny te pustoszyli Litwini. W 1311 roku władca Litwy Witenes, przez osiemdziesiąt dni rabował ziemie pd-wsch. Barcji i Warmii, a w czasie odwrotu, 11 kwietnia,pobity został przez Krzyżaków pod wodzą Henryka von Plotzkego na polu Wopławki. Pamiątką po tej bitwie jest głaz, na którym wyryto datę potyczki.

Nasilenie kolonizacji nastąpiło dopiero w roku 1378, okres szczytowy osadnictwa przypadł na koniec wieku XIV, kiedy to Krzyżacy zakładać zaczęli wsie czynszowe na prawie chełmińskim. Jedną z pierwszych wsi były Banaszki (1339 r.), później kolejno powstawały: Nowa Wieś Kętrzyńska (1372), Łazdoje ( 1374), Wopławki (1390), Nakomiady (1392), Czerniki (1394). Były to najczęściej wsie 60-włókowe, w których sądownictwo należało do właściciela. Lokowano je na tzw. „surowym korzeniu” na co wskazują lata wolnizny przyznawanej osadnikom. We wszystkich wsiach znajdowały się karczmy, których właścicielami byli Niemcy. Pod koniec XIV wieku zaczęto budować wiatraki. Sprzyjające rolnictwu warunki przyrodnicze przyczyniły się do rozkwitu w XIX wieku dużych gospodarstw rolnych, po których dziś pozostały w całości lub we fragmentach junkierskie pałace i dworki, świadczące o dawnej świetności. Po 1945 roku opustoszałe większe gospodarstwa rolne przejęły Państwowe Gospodarstwa Rolne ( PGR-y), a na mniejszych osiedlono repatriantów z Wileńszczyzny i Ukrainy. Obecnie gmina liczy około 9000 osób, zamieszkujących w 79 miejscowościach, z których największą są Wopławki.

Gmina Kętrzyn Dworek

GOSPODARKA

Gmina posiada charakter typowo rolniczy, z rozwijającą się drobną przedsiębiorczością, głównie robót budowlanych,mechaniki pojazdowej i elektromechaniki, wyrobu mebli i usług stolarskich, usług transportowych oraz handlu. Polityka gospodarcza, dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna, pomoc doradcza oraz ulgi podatkowe zachęcają i stwarzają możliwości do prowadzenia działalności gospodarczej. Wśród podmiotów gospodarczych dominują jednostki z sektora MŚP, prowadzone przez osoby fizyczne - 302.

W gminie Kętrzyn dominującą dziedziną zatrudnienia jest rolnictwo, zatrudnienie w granicach 30% ogółu pracujących, następną dziedziną jest sfera budżetowa, co stanowi ok.15% pracujących ogółem. Po 1990 roku w byłym województwie olsztyńskim wystąpiło silne zjawisko bezrobocia, stając się jednym z najtrudniejszych problemów społeczno - gospodarczych tego regionu. Główną przyczyną tego zjawiska była likwidacja zakładów i przedsiębiorstw państwowych, odgrywających dominującą rolę na rynku pracy.

Nie ma firm dających zatrudnienie większej liczbie osób. Największe podmioty gospodarcze wymienione są niżej:

Poza tym występują niewielkie podmioty przetwórstwa rolno-spożywczego, podmioty w sferze obsługi rolnictwa( wytwarzanie pasz, skup zbóż, żywca), zakłady usługowe( transport, remontowo-budowlane, handel).

MOŻLIWOŚCI INWESTYCYJNE

Gmina Kętrzyn jest terenem atrakcyjnym dla potencjalnych inwestorów. Czynnikami sprzyjającymi są m.in.:

Budynek Urzędu Gminy

Budynek Urzędu Gminy

ZABYTKI

o Kościoły : Gotycki Kościół w Czernikach, Kościół w Karolewie, Kościół w Wilkowie, Kościół w Nakomiadach,

Kościół w Nakomiadach

Kościół w Czernikach

o Zespół pałacowo-parkowy z XVII w. w Nakomiadach - obecnie własność prywatna,

o Zespół pałacowo-parkowy z XVIII w. w Gierłoży nad jeziorem Siercze - obecnie własność prywatna ( pensjonat),

o Dwory i parki dworskie , pozostałe po XIX-wiecznych, junkierskich gospodarstwach rolnych (Banaszki,Kaskajmy, Kotkowo, Łazdoje, Windykajmy),

o Ceglany wiatrak typu holenderskiego z XIX w. w Starej Różance.

POMNIKI PRZYRODY

• skupienie 5 lip o obwodzie 410-450 cm w leśnictwie Kronowo - między Pożarkami a Kronowem,

• skupienie 6 dębów - o obwodzie 400-490 cm w Leśnictwie Dąbrowa - okolice Dąbrowy i Gierłoży,

• głaz granitowy o obwodzie 1510 cm w Wilkowie,

• głaz granitowy o obwodzie 300 cm z wyrytą datą bitwy Litwinów z Krzyżakami 1311 r. Koło osady Góry, w pobliżu miejscowości Czerniki,

• głaz granitowy nad jeziorem Siercze w Leśnictwie Dąbrowa- okolice Dąbrowy i Gierłoża

ATRAKCJE TURYSTYCZNE GMINY KĘTRZYN I OKOLIC

Gmina w całości stanowi obszar atrakcyjny dla turystyki i wypoczynku. Znajdują się tu kompleksy leśne wraz z całą gamą różnorodnych gatunków roślin i zwierząt, zlokalizowane Kompleksy leśne w gminie Kętrzyn są skupione we wschodniej części gminy. Biorąc pod uwagę regionalizację przyrodniczo-leśną, należą one do Krainy Mazursko-Podlaskiej. Charakteryzują się stosunkowo dużą rozmaitością siedliskową oraz gatunkową drzewostanów, głównie o strukturze wiekowej i siedliskowej korzystnej dla penetracji turystycznej. Równie znaczącym walorem, sprzyjającym rozwojowi turystyki, są czyste jeziora: Iławki ( 123 ha), Mój ( 117 ha), Wersminia (112 ha), Siercze, Kwiedzińskie. Nie należy pominąć turystycznych tras rowerowych, wyznaczonych na lokalnych ścieżkach i drogach gminnych o małym natężeniu ruchu kołowego, które są czynnikiem aktywizującym rozwój turystyki wędrówkowej - do najważniejszych z nich należy zaliczyć: o znaczeniu regionalnym: Lidzbark Warmiński-Reszel- Święta Lipka-Kętrzyn-Giżycko.

Ponadto przez teren gminy przebiegają trasy rowerowe:

WILCZY SZANIEC w Gierłoży

Na obszarze gminy największym ośrodkiem koncentracji funkcji turystycznych jest miejscowość Gierłoż. Kilka kilometrów (8 km) na wschód od Kętrzyna, wśród ogromnych kompleksów leśnych, usytuowany jest Gierłoż, gdzie w latach 1940-1942 wybudowano wojenną kwaterę Adolfa Hitlera, zwaną Wilczym Szańcem. Wilczy Szaniec to prawie 80 żelbetowych bunkrów oraz obiektów pomocniczych, których ściany miały grubość dochodzącą do kilku metrów. Hitler przebywał tu z niewielkimi przerwami od 1941 r. do listopada 1944 r. W lipcu 1944 r. w Wilczym Szańcu dokonano nieudanego zamachu na Hitlera. W styczniu 1945 r. kwatera została wysadzona przez wycofujące się wojska niemieckie. Po rozminowaniu terenu Wilczy Szaniec stał się obiektem historycznym i atrakcją historyczną. Miejscowa restauracja posiada 74 miejsca, natomiast hotel oferuje 29 pokoi jedno oraz dwu osobowych z łazienkami. W pobliżu znajduje się pole namiotowe.

Bunkry

Bunkry

Baza noclegowa na terenie gminy charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem w różnych miejscowościach, zarówno pod względem jakości proponowanych usług turystycznych jak i ilości miejsc noclegowych jakimi dysponują poszczególne obiekty. Zaleca się więc zagospodarowanie obszarów o małym nasyceniu bazą turystyczną, będących równie bogatymi w walory przyrodnicze, poprzez stworzenie na tych terenach gospodarstw agroturystycznych.

OWCZARNIA - Muzeum Mazurskie

W chałupie z XIX wieku prezentowana jest kultura mazurska, odtworzono pomieszczenia mieszkalne z II połowy XIX wieku i początku XX wieku - czynne codziennie Na trasie Kętrzyn - Giżycko należy skręcić w prawo, dwa kilometry leśną drogą dojeżdżamy do miejscowości Owczarnia. Na dzień dzisiejszy w Muzeum są prezentowane przedmioty kultury materialnej byłych mieszkańców Warmii i Mazur od 1850 do 1945 r. Ogółem wystawianych dla zwiedzających jest około 1000 eksponatów. Muzeum odwiedza rocznie 10 000 osób co skłoniło gospodarzy do utworzenia kawiarni. Można tu na specjalne zamówienie spożyć chleb pieczony przez mamę “gospodarza”, ciasto drożdżowe, babkę ziemniaczaną, pierogi z kapustą i grzybami i wiele innych specyfików wytwarzanych w dawnej kuchni wiejskiej. W specjalnym miejscu na skarpie, gdzie w głębokim jarze płynie rzeka Guber, są organizowane spotkania przy ognisku. Ze względu na odludzie (6 budynków) jest to miejsce bardzo chętnie odwiedzane przez turystów zagranicznych.

Muzeum Mazurskie

Muzeum Mazurskie kawiarnia

Muzeum Mazurskie wnętrze

Muzeum Mazurskie wnętrze

Muzeum Mazurskie wnętrze

LOTNISKO WILAMOWO

Obecnie teren działalności Aeroklubu Krainy Wielkich Jezior. Odbywają się tu szkolenia lotnicze, loty widokowe oraz imprezy lotnicze (festyny i jarmarki) LOTNISKO WILAMOWO - lotnisko sportowe w okolicy Kętrzyna, powstałe w 1935 roku, noszące nazwę nieistniejącej miejscowości. Lotnicze tradycje w okolicach Kętrzyna sięgają 1910 r., a w 1929 r. przelatywał tędy sterowiec "Graf Zeppelin". Lotnisko usytuowane jest na wzniesieniu tworzącym rodzaj płaskowyżu, co znacznie ułatwia wznoszenie się samolotów. Lotnisko w obecnym kształcie powstało jako zaplecze dla kwatery głównej Hitlera "Wilczy Szaniec" (niem. Wolfsschanze) w Gierłoży i służyło do obsługi pasażerskiej kwatery Hitlera, a także wchodziło w system jej ochrony zewnętrznej. Pasy starowe do obsługi pasażersko-towarowej kwatery Hitlera usytuowane były w części południowej lotniska. Były to dwa betonowe pasy przecinające się nawzajem tak, że tworzyły literę X. Pozwalało to na dostosowanie kierunków startów samolotów do kierunków wiejących wiatrów. Pas startowy po przedłużeniu oddano do użytku w grudniu 1941. Był on przystosowany do obsługi samolotów Ju-52 i czteromotorowych Focke Wulf 200 Condor. W części północno-zachodniej lotniska znajduje się 9 stojanek (rodzaj odkrytych hangarów) - nasypów ziemnych w kształcie podków, gdzie hangarowały myśliwce. Stojanki od góry przykrywane były siatkami maskującymi (siatki metalowe z liśćmi z tworzywa). Do stojanek było doprowadzone rurami paliwo. Od stojanek prowadzą betonowe drogi kołowania do pasów startowych, niezależnych od pasów startowych do obsługi pasażerskiej.

Lotnisko było swoistym świadkiem historii XX wieku. Wielokrotnie korzystał z niego Hitler, a wcześniej wizytował je Göring. W lutym 1942 r. zaraz po starcie rozbił się samolot z Fritzem Todtem. W podróży Todtowi miał towarzyszyć Albert Speer, który wymówił się z tego lotu ze względu na zły stan zdrowia. Po zamachu na Hitlera 20 lipca 1944 r. z tego lotniska odleciał do Berlina, samolotem typu "He 111", pułkownik Claus von Stauffenberg. W 1945 r. Lotnisko Wilamowo przez kilka miesięcy wykorzystywane było przez Armię Radziecką, a później Wojsko Polskie, Instytut Lotnictwa i Polskie Zakłady Lotnicze Warszawa-Okęcie. Stanowiło bazę szkoleniową dla edukowanych w Karolewie pilotów agrolotnictwa.

W dniu 6 października 1954 r. z Lotniska Wilamowo wystartował samolot z więźniem stanu Kardynałem Stefanem Wyszyńskim. Przewożono go z dotychczasowego miejsca zesłania w Stoczku Klasztornym do Prudnika w województwie opolskim. Od 1998 r. lotnisko jest własnością prywatną, a użytkowane jest przez Aeroklub Krainy Jezior. Z lotniska korzystają także turyści przylatujący własnymi samolotami w celu zwiedzenia Wilczego Szańca. W dniu 6 października 2001 r. na lotnisku odsłonięto tablicę upamiętniającą Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Lotnisko położone jest na terenie Gminy Kętrzyn, w prawo od drogi Kętrzyn-Giżycko.

ŚWIĘTA LIPKA

Początki kultu Matki Boskiej w Świętej Lipce sięgają XIV w. Według ustnie przekazywanej informacji więziony w lochach kętrzyńskiego zamku skazaniec dzięki interwencji Matki Bożej wyrzeźbił w drewnie Jej figurkę z Dzieciątkiem. Po wykonaniu rzeźby został uwolniony. Uwolniony skazaniec figurkę zawiesił na lipie przy drodze z Kętrzyna do Reszla . Figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem zasłynęłą cudami. Z czasem wokół lipy wybudowano kaplicę . Nie wiadomo jak ta kaplica wyglądała. Kaplicę obsługiwali księża krzyżaccy z Kętrzyna. Najstarszą udokumentowaną informację o Świętej Lipce znaleziono w aktach kapituły płockiej - zapis z 1473 r. informujący, że ludzie chodzą na odpusty do Prus, nie precyzujący bliżej, czy w Świętej Lipce jest kaplica. W przywileju wielkiego mistrza krzyżackiego Johanna von Tieffena z 1491 r. wydanego dla karczmarza w Świętej Lipce jednoznacznie wynika, że była tam kaplica. Do Świętej Lipki przybywały już wówczas liczne pielgrzymki. Pielgrzymował tu także ostani wielki mistrz krzyżacki w Prusach Krzyżackich Albrecht. Kaplica w Świętej Lipce została zniszczona w czasie reformacji - według napisu w kościele było to w 1524r.. Na miejscu kaplicy żeby odstraszyć pielgrzymów postawiono szubienicę.Wzniesienie obecnego kościoła nastąpiło z inicjatywy jezuitów w latach 1688-1693 wg projektu nieznanego architekta, a fasada została ukończona w roku 1730. Budowę kościoła realizował Jerzy Ertli z Wilna. Kościół ma formę trójnawowej bazyliki z dwuprzęsłowym prezbiterium, czteroprzęsłowym korpusem i emporami nad nawami bocznymi. Kościół jest otoczony przez czworoboczny krużganek odpustowy, z kaplicami narożnymi. Na fasadzie kościoła, przednich kaplic oraz frontowym ramieniu krużganka ustawiono rzeźby dłuta rzeźbiarza Krzysztofa Perwangera. Wnętrze kościoła jest bogato dekorowane, m. in. malowidłami na sklepieniu z lat 1722-1727, autorstwa Macieja Jana Meyera. Ten sam malarz wykonał część malowideł na sklepieniach krużganka. Pozostałe wyposażenie kościoła to m.in. ołtarz główny z 1712-1714, dzieło Krzysztofa Peuckera. W ołtarzu głownym honorowe miejsce zajmuje obraz Matki Bożej namalowany w 1640r. przez Bartłomieja Pensa. Obraz osłonięty jest srebrną sukienką wykonaną (1720)przez złotnika z Królewca Samuela Grew. Dziełem tego samego złotnika jest wykute ze srebra zdobienie tabernakulum. Środkowy obraz w ołtarzu głównym Nawiedzenia N.M.P. i górny Wniebowzięcia N.M.P. malowane są przez Piotra Kolberga. Na pozostałych 8 ołtarzach obrazy malowane są przez kilku autorów, w tym Marcina Altomonte. Za najlepszy jego obraz Świętej Lipce uważa się Obraz Matki Bożej Bolesnej. Organy z 1719-1721 wykonane zostały przez Jana Josua Mosengla z Królewca. Organy posiadają ruchome figurki, a prospekt organowy wykonał snycerz z Reszla - Krzysztof Peucker. W kościele na pniu drzewa lipowego ustawionym w 1728 r. umieszczona jest rzeźba Matki Boskiej w sukience srebrnej z 1652. Święta Lipka posiada bogaty skarbiec.

Strona pochodzi z serwisu www.e-gminy.net Atrakcje turystyczne